Rola Króla w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (część 4)

DZIEJE AGONII

August II Mocny-
niestety jego przydomek odnosił
się jedynie do siły fizycznej

Elektor Saksonii August II Mocny został obrany na króla Polski w 1697 roku. Rozpoczął rządy mając w zanadrzu plany rozległych reform. Wszystko było by dobrze gdyby nie jeden błąd- król nie wziął pod uwagę zdania swoich poddanych. Ci w większości nie godzili się na zmiany. Kraj był w dodatku rozrywany od wewnątrz przez konflikty pomiędzy czołowymi przedstawicielami rodów magnackich. Król chciał jednak wzmocnić swoją pozycję w państwie. W tym celu wyruszył na wojnę z Turcją. Chciał odzyskać Podole oraz zdobyć Mołdawię i Wołoszczyznę. Wyprawa okazała nieudana. W październiku Brandenburczycy zajęli Elbląg, powołując się na niezapłacone długi potopu szwedzkiego. Król palił się do wojny jednak sejm uznał słuszność roszczeń elektora. Królowi nie udało się pchnąć szlachty na Brandenburgię. Szansa na odzyskanie Prus Książęcych przepadła bezpowrotnie. Jedynym sukcesem Augusta było odzyskanie Podola i zakończenie wojny z Turcją w 1699 roku. Króla niewiele obchodziły obowiązki wobec sejmu. Jako elektor Saksonii rozpoczął wojnę ze Szwecją która tak naprawdę odbywała się na terenie neutralnej Rzeczpospolitej.

Szwecja zażądała zdetronizowania Augusta Mocnego. Akt abdykacji podpisał w 1706 roku na rzecz Stanisława Leszczyńskiego.

Stanisław żadnego poparcia w kraju nie miał rządził tyko przez poparcie szwedów. Był postrzegany jako uzurpator. W 1707 sejm ogłosił bezkrólewie. Antykról wydawał uniwersały jednak nikt nie brał je na poważnie bo wszyscy wiedzieli iż jest bezsilny.

Stanisław Leszczyński

August Mocny wrócił na tron Polski w 1709 roku z pomocą Rosji. Od tego momentu nasz wschodni sąsiad stale zaczął mieszać w naszych sprawach wewnętrznych. Król w imię reform był gotów przeprowadzić zamach stanu. Okazało się że szlachtę sprowokować łatwo, ale uspokoić trudno. Szlachta zawiązała antykrólewską konfederację. Obie strony zwróciły się wtedy do Piotra I z prośbą o mediację. To doprowadziło do sejmu niemego w 1717 roku na którym głos zabierał wyłączne marszałek sejmu. Gwarantem uchwał sejmowych miał być car. Taka sytuacja nie podobała się żadnej ze stron (z wyjątkiem cara). Nastąpił zwrot w stronę Habsburgów. Jednak poprzez działania agentów carskich ustaleń o traktatu wiedeńskiego nie ratyfikował sejm. Polska ostatecznie utraciła suwerenność. Od tego momentu wszelkie reformy stały się niemożliwe.

Lata dwudzieste XVIII wieku król spędził na budowaniu stronnictwa dworskiego które miało zapewnić sukcesję na tron polski jego syna. Od roku 1726 żaden sejm nie doszedł do skutku. Król zmarł w 1733 roku pozostawiając kraj w anarchii i nieładzie.

Obrany pod przymusem w 1733 roku August III Sas okazał się jednym z najgorszych królów. Za jego kadencji do skutku doszedł tylko jeden sejm – koronacyjny. Polska ograniczyła się do wegetacji politycznej. Owszem budowano pałace ale system rządzenia ostatecznie upadł. Co gorsza Król nie potrafił nic z tym zrobić. August III Sas zmarł w 1763 roku. Kolejny król miał się okazać ostatnim. Nadchodził nieubłagany koniec Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

OSTATNI AKT TRAGEDII

Stanisław August Poniatowski-
ostatni król przez wielu uznawany
za zdrajcę 

W 1764 roku na tron został obrany Stanisław August Poniatowski. Stało się to dzięki poparciu familii Czartoryskich i carycy Katarzyny II. Król na początku spróbował dokonać reform. Jednak jego dziania zostały bardzo szybko storpedowane groźbą wojny z Prusami i Rosją. Jednak król nie unikną kary. Caryca Katarzyna przystąpiła do wymuszania politycznych równouprawnień innowierców. W 1767 roku Nikołaj Repnin zorganizował konfederację. Sterroryzowano opornych i wymuszono równouprawnienia dysydentów oraz rosyjską gwarancję ustrojową. To wywołało oburzenie w społeczeństwie. Zawiązano konfederację w Barze. Jednak król nie poparł reformatorskiego głosu szlachty. Po upadku konfederacji dokonano pierwszego nielegalnego rozbioru Polski. Pokłosiem tego było stworzenie Komisji Edukacji Narodowej i podporządkowanej Rosji Rady Nieustającej. Król po tych wydarzeniach mocno stracił na popularności. Kolejna szansa na reformy miała miejsce dopiero w 1787 roku. Wtedy to Rosja rozpoczęła wojnę z Turcją. Poniatowski otrzymał pozwolenie na zwołanie sejmu skonfederowanego w celu poparcia działań Rosji. Sejm zwany Sejmem Wielkim lub Czteroletnim poszedł o parę kroków dalej. Uchwalił nową reformującą państwo. Jednak kiedy przyszło bronić dzieła myśli narodu król staną po stronie konfederacji targowickiej. To ostatecznie zrujnowało jego wizerunek. Od tego momentu nie miał już wpływu na sytuację w państwie. W 1793 dokonał się drugi rozbiór Polski. Rok później wybuchło powstanie kościuszkowskie. Niestety zakończyło się fiaskiem. Ostatni rozbiór miał miejsce w 1795 roku. Król abdykował. Koniec Rzeczpospolitej państwa jak na tamte czasy niezwykle ciekawego stał się faktem.

SŁOWO NA ZAKOŃCZENIE

Rola Króla w Rzeczpospolitej Obojga Narodów nie jest prostym tematem. Jest to problem szeroki, skomplikowany i zawiły. Jednak po dokładnej analizie dziejów można wywnioskować iż władz króla była ściśle związana z jego charakterem i umiejętnościami. Wiele zależało od środowiska w którym wyrastali. Królowie słabi i małostkowi, którzy wcześniej nie zetknęli się z tą formą sprawowania władzy, nie radzili sobie z parlamentem, nie rozumieli go. Jednakże byli też monarchowie, którzy byli jednak potrafili się do niego przystosować, mało tego potrafili porwać szlachtę do współpracy, śmiałymi planami szybko zyskiwali poparcie i pełnię władzy. Upadek władzy królewskiej i Rzeczpospolitej spowodowało wiele czynników. Niestety do jednego z nich trzeba zaliczyć króli.

Dlaczego? Gdyż król był w Rzeczpospolitej spoiwem utrzymującym to olbrzymie państwo w ryzach i jedności. Marne spoiwo nie mogło go długo utrzymać.