ARMIA RZYMSKA NA PRZESTRZENI WIEKÓW – OD SIŁY OBRONNEJ DO MACHINY PODBOJU (część 1)

Początki istnienia armii rzymskiej podobnie jak samego miasta giną w mrokach dziejów. Jednak bez żadnych wątpliwości można założyć iż powstała niedługo po założeniu Wiecznego Miasta. Był to typowy proces dla większości tworzących się w I tysiącleciu p.n.e. organizmów państwowych.

OKRES KRÓLESTWA- Initium Est Difficile

Wedle przypuszczeń armia Rzymu na początku składała się głównie z ciężkiej arystokratycznej konnicy. Było to typowe dla tworzących się organizmów państwowych tego okresu, a Rzym nie był wyjątkiem. Wojsko tworzył Król który posiadał swoją drużynę oraz mężczyźni zamieszkujący każdy z trzech ''tribus''. ''Tribus'' był jednostką administracyjną stosowaną w starożytnym Rzymie; dzielił się on na 10 kurii, a następnie na 10 gentes (łac. rody). Według tribus wymierzano podatki ( czyli tributum) oraz określano oszacowywano majątki oraz co najważniejsze dla nas dokonywano zaciągu do wojska. Każda z kurii miała obowiązek wystawić 100 pieszych. Oznacza to, iż każdy tribus wystawiał 1000 pieszych. Ich przywódcą był trybun (tribunus- dosłownie oznacza ''wódz plemienny''). Sumując zaciąg z trzech tribus otrzymujemy armię w liczbie 3000. Nosiła ona miano legionu ( legio, można z łaciny tłumaczyć jako ''zaciąg'' lub ''wojsko''). Oprócz tego każdy z tribus miał obowiązek wystawić 100 jeźdźców. Dawało to łączną liczbę 300. Trzeba tutaj nadmienić fakt, iż konnice tworzyli przede wszystkim nobile czyli szlachta. Nazywano ich ordo equester, czyli oddziałem konnym. Dodatkowo żołnierzem mógł zostać obywatel o odpowiednim statusie majątkowym, ponieważ musiał sam zadbać o kupno i utrzymanie wyposażenia. Ponadto nie otrzymywał on żadnego żołdu ani racji żywnościowych. Musiał być on w pełni niezależny finansowo. Służba była obowiązkiem wobec ojczyzny. W ten sposób armia rzymska we wczesnym okresie monarchii liczyła 3300 żołnierzy.

Konflikty z Etruskami doprowadziły do zaadoptowania falangi. Zmiany te zostały ostatecznie zatwierdzone przez ,,reformy serwińskie''. Zostały one wprowadzone ponieważ zaistniała potrzeba zwiększenia liczebności armii. Kształt tej reformy znamy z przekazu Tytusa Liwiusza. Sama reforma miała być ściśle powiązana z reforma społeczną, której podjął się Serwiusz Tuliusz. Podzielił o społeczeństwo rzymskie na pięć klas według cenzusu majątkowego:

- klasa pierwsza; obywatele o majątku powyżej 100000 asów; uzbrojenie: hełm, okrągła tarcza( clipeus),nagolenniki, pancerz, włócznia(hasta), miecz. Siła 80 centurii.

- klasa druga; obywatele o majątku od 75000 do 100000 asów; uzbrojenie: hełm, podłużna tarcza, nagolenniki, włócznia(hasta) i miecz. Siła 20 centurii.

- klasa trzecia; obywatele o majątku od 50000 asów; uzbrojenie: hełm, podłużna tarcza, nagolenniki, włócznia(hasta) i miecz. Siła 20 centurii.

- klasa czwarta; obywatele o majątku do 25000 asów; uzbrojenie: włócznia(hasta) i oszczep. Siła 20 centurii. Wystawiali również dwie centurie trębaczy grających na rogu i trąbie.

- klasa piąta; obywatele o majątku do 11000 asów; uzbrojenie: proce i kamienie do rzucania . Siła 30 centurii.

As był podstawową jednostką monetarną w Rzymie, był wykonywany z brązu. W czasach królestwa był raczej przelicznikiem wagowo-płatniczym, monetą w kształcie odlewanych krążków stał się w III wieku p.n.e. Każdy z okręgów (centurii) miał obowiązek wystawić 100 żołnierzy. Klas I wystawiała 80 centurii ciężkozbrojnych plus 18 centurii jazdy ekwickiej. Klasy II-IV wystawiały piechotę lekkozbrojną, natomiast klasa V była zwolniona z służby wojskowej, ale musiała służyć jako pomoc (kucharze, trębacze itp.). Obywatele o majątku mniejszym niż 11000 asów tworzyli jedną centurie i byli wolni od służby wojskowej. Najlepiej usytuowani materialnie tworzyli 12 centurii jazdy. W ten sposób po reformie liczebność armii rzymskiej wzrosła do 19 300 żołnierzy.

Armia w okresie królestwa nie wiele różniła się os armii greckiej zarówno pod względem liczebności jak i stylu walki. Stosowano falangę; była ona zapożyczona od Etrusków. Falangę tworzyli żołnierze ustawieni w 8-16 szeregach jeden za drugim. Była to formacja mało mobilna i podatna na flankowanie. Zmiany wprowadzone z panowania Serwiusza Tuliusza bez większych zmian przetrwały do IV wieku p.n.e. Dopiero długoletnia wojna z etruskim miastem-państwem Weje (wojna w latach 406-396 p.n.e.) doprowadziła do kolejnych zmian w armii.

Żołnierz rzymski okresu królestwa (2) nie różnił bardzo od swojego etruskiego odpowiednika (1).

W większości armii tego okresu dominowało wyposażenie oparte na sprzęcie greckiego hoplity.