KARTKA Z KALENDARZA - 15 LIPCA 1410 ROKU

BITWA POD GRUNWALDEM 

Ten obraz widział chyba każdy. Jest to jedno z największych dzieł polskiego malarza Jana Matejki. Wzbudza on zachwyt i pomimo błędów (np. w bitwie nie brały udziału piechota chłopska) jest wspaniałym upamiętnieniem największej bitwy średniowiecza i wielkiego tryumfu polsko-litewskiej unii. 

 W 1409 roku na Żmudzi wybuchło antykrzyżackie powstanie ( książę litewski Witold skutecznie w tym dopomógł). Wtedy też Wielki Mistrz Zakonu Ulrich von Jungingen zwrócił się do króla polskiego aby ten pozostał neutralny (Litwa wspierała powstanie). Król nie mógł się na to zgodzić. Po pierwsze Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie łączyła unia personalna (od 1385 roku). Po drugie była to okazja do pokonania Zakonu i odzyskania pomorza. Można się pokusić na stwierdzenie, że jednym z autorów zwycięstwa pod Grunwaldem jest Kazimierz Wielki. To dzięki jego reformom oraz zręcznym zabiegom dyplomatycznym Korona uzyskała potrzeby spokój potrzebny do rozbudowy gospodarki oraz siły militarnej. Na dodatek jego decyzja o przekazaniu tronu po jego bezpotomnej śmierci, Ludwikowi Węgierskiemu; pozwoliła rozwinąć się polskim elitom politycznym, co z kolei pozwoliło na stworzenie Unii z Wielkim Księstwem Litewskim. Miało to również jeszcze jedną konsekwencję. Polskie elity coraz bardziej przejmowały kontrolę nad kierunkiem polityki państwa. Król nie miał władzy absolutnej tak jak na Litwie. Tak więc obrady nad planem kampanii na rok 1410 pomiędzy Władysławem Jagiełłom a Witoldem odbył się z udziałem podkanclerzego koronnego Mikołaja Trąby. Postanowiono na nim o marszu bezpośrednio na Malbork. Miało to zmusić wojska Zakonu do podjęcia próby zatrzymana uderzenia w walnej bitwie. Świadczy to również o tym jakim państwem była Polska. Nasz kraj coraz to bardziej rósł w siłę, stając się coraz bardziej istotnym państwem w Europie Środkowo-Wschodniej. Do starcia z Zakonem Krzyżackim musiało dojść.Zakon również stawiał na ekspansję i zagrażał naszym interesom. Istniała jeszcze kwestia gospodarcza. Dostęp do portów nad Bałtykiem jeszcze bardziej ożywił by handel w Koronie i zapewnił by dominację w regionie. 

Mapa Korony i Litwy w latach 1386-1434. Polska obejmowała 
istotne szlaki handlowe przynoszące spore zyski.

Koncentracja wojsk polsko-litewskich miała odbyć się w Czerwińsku nad Wisłą. Warto nadmienić, że wojska z Małopolski i Wielkopolski przekroczyły Wisłę niedaleko Czerwińska po moście pontonowym.Umożliwiło to połączenie się z wojskiem z Mazowsza i Litwy już 2 lipca. Rozpoczęto masz na początku pozorując atak na zajętą rok wcześniej ziemię dobrzyńska, jednak po tygodniu obrano kurs bezpośrednio na Malbork. Zaskoczyło to Krzyżaków. Był to manewr którego się nie spodziewali. 

Kampania w !410 roku. Działania wojsk polko-litewskich oraz zakonnych 

15 lipca 1410 roku armia zakonna przecięła drogę wojsku polsko-litewskiemu w rejonie wsi Grunwald. Polska armia była rozlokowana częściowo w lasach. Jej lewe skrzydło tworzyły siły polskie pod dowództwem marszałka Zbigniewa z Brzezia. Była to w większości ciężka jazda. Centrum stanowiło zaciężne rycerstwo ze Śląska i Czech oraz trzy chorągwie smoleńskie. Prawe skrzydło tworzyły siły litewskie pod komendą księcia Witolda. Była to przede wszystkim lekka kawaleria. Chorągwie pochodziły z całej Litwy ale też posiłki Tatarskie, mołdawskie, a nawet prawdopodobnie serbskie. 

Pozycje wojsk podczas bitwy pod Grunwaldem.

Bitwę można podzielić na 5 faz:

• Faza 1: Atak lekkiej jazdy litewskiej i tatarskiej na piechotę i artylerię krzyżacką 
• Faza 2: Atak jazdy Krzyżackiej na lewe i prawe skrzydło armii Korony i Księstwa, utworzenie się dwóch ośrodków walki: oddziały polskie i zaciężne przeciwko głównym siłom wroga i odziały litewsko-rusko-tatarskie przeciwko prawemu skrzydłu krzyżackiemu
• Faza 3: Jazda krzyżacka spycha odziały księcia Witolda. Lewe skrzydło pęka i rozpoczyna się ucieczka Litwinów (według niektórych źródeł początkowo pozorowana). Pościg wiąże znaczne siły zakonne. Kiedy te odziały wróciły na pole bitwy przekonane o zwycięstwie, polskie odziały zaczęły spychać siły krzyżackie. W tej fazie odziały krzyżackie omal nie zdobyły wielką chorągiew królestwa. Ten incydent dał olbrzymią motywację rycerstwu polskiemu które uderzyło na krzyżaków, z nową energią i zaczęło spychać ich do defensywy.
• Faza 4: Nastąpił atak 16 odwodowych chorągwi krzyżackich wielkiego mistrza na centrum i lewe skrzydło. Uderzenie odwodów polskiej jazdy doprowadziło do rozerwania zasadniczych sił krzyżackich i umożliwiło atak lekkiej jeździe. Następnie nastąpiło okrążenie i rozbicie wojsk krzyżackich.
• Faza 5: Następuje zdobycie obozu i taborów krzyżackich oraz pościg za uciekającymi 

Bitwa trwała około 6 godzin i zakończyła się pogromem wojsk krzyżackich. Zginęło 203 braci zakonnych (udział brało 250). Była to kompletna klęska. Główne siły zostały zniszczone. Zdobyto 51 chorągwi krzyżackich. 

Wydaje się że w tym momencie nic nie stało na przeszkodzie by zdobyć stolicę Państwa Krzyżackiego, Malbork, a następnie przejąć w władanie całe pomorze. Jednak tak się nie stało. Wojska polskie podeszły pod Malbork dopiero 22 lipca 1410 roku. Sam marsz był powolny, a na dodatek wojsko zostało osłabione powrotem litewskich oddziałów do kraju. Za powód podawano koniec rozejmu Witolda z Zakonem Kawalerów Mieczowych. Oblężenie okazało się nieskuteczne, ponieważ Henryk von Plauen zdążył przygotować Malbork do obrony. 
Jest to niewątpliwie wielka zagadka dlaczego Władysław Jagiełło nie zdecydował się dobić Zakon. Jedna z teorii podaje, iż król obawiał się ataku sojusznika zakonu, węgierskiego króla Zygmunta Luksemburczyka. Wydaje się to jednak dziwne; gdyby chciano bronić południowej granicy właśnie tam przerzucono by siły, a nie maszerowano dalej na Malbork. Druga teoria wydaje się lepsza. Mówi ona o tym, że Władysław obawiał się wzrostu znaczenia Korony w Unii Litwą, po zajęciu tak ważnego obszaru jakim było Pomorze. W tej kwestii król mógł mieć rację. Trzeba nadmienić, że niedługo po podpisaniu I pokoju toruńskiego relacje między Koroną a Litwą znacznie się pogorszyły i stały się napięte. 
Bitwa pod Grunwaldem była wielkim zwycięstwem militarnym Unii Polsko-Litewskiej. Jednak taktycznie i politycznie ten sukces został niewykorzystany.